Heleen Koppejan-Luitze uit De Rijp (56) was eigenlijk al met pensioen, maar ze studeerde cum laude af in de levenslooppsychologie op ouderonthechting en is nu aan het promoveren op dit onderwerp bij de Universiteit van Utrecht. Ze is een van de experts in ouderonthechting binnen Nederland. “Ik ben heel dankbaar dat ik kan bijdragen aan een land waar kinderen vrij zijn om van beide ouders te mogen houden, onbelemmerd, ook na scheiding.”
De ontmoeting met Heleen Koppejan-Luitze vindt plaats in een hotel met een verzameling speelgoed uit de vorige eeuw. Er staan oude porseleinen poppen, hoepels en een antiek hobbelpaard. Het speelgoed uit vervlogen tijden roept beelden op van spelende en lachende kinderen. Het is een schril contrast met het gespreksonderwerp van vandaag: ouderonthechting.
Koppejan-Luitze legt uit: “Bij ouderonthechting verzwakt of verbreekt een ouder de gezonde band van het kind met de andere ouder, of het kind mag geen band met de andere ouder ontwikkelen”. Ze laat de korte film ‘Papa’ van Iris Kelly zien. Hierin heeft een dochter het in eerste instantie erg leuk bij haar vader na de scheiding. Moeder suggereert, manipuleert en liegt over vader waardoor de dochter zich steeds verder afkeert van haar papa. Dit leidt tot angst, verdriet en slaapproblemen bij de dochter en uiteindelijk verbreekt ze het contact met haar vader door een brief te schrijven terwijl moeder triomfantelijk toekijkt.
Als door toedoen van een van de ouders het kind het contact verbreekt met de andere ouder zijn het volgens Koppejan-Luitze vooral de kinderen die het slachtoffer zijn van deze psychologische oorlogsvoering. “Ouderonthechting is een vorm van kindermishandeling”, vertelt Koppejan-Luitze, “want het valt onder het onttrekken aan het ouderlijk gezag en valt vanwege de psychische en lichamelijke gevolgen onder mishandeling.”
Volgens recente cijfers van de Gecertificeerde Mediators is 1 op de 4 echtscheidingen een vechtscheiding. Koppejan-Luitze: “Het precieze aantal weten we helemaal niet.” Ze legt uit dat hoogopgeleide mensen het geld hebben om te procederen en om hulpverlening in te schakelen. Hierdoor zullen zij in beeld zijn in onderzoeken van bijvoorbeeld mediators zoals hierboven. Laagopgeleide mensen hebben het geld niet om rechtszaken te voeren of mediators in te schakelen en ze wantrouwen instanties. Ook is het niet duidelijk wat er gebeurt in autochtone gezinnen. “Hierdoor zijn deze mensen volledig uit beeld voor ons en kan dit aantal veel hoger zijn”, volgens Koppejan-Luitze.
Koppejan-Luitze vertelt dat rechters een geldboete of gevangenisstraf kunnen opleggen in scheidingen waarin ouderonthechting ontstaat, maar dit is meestal niet bevorderlijk voor de onderlinge relaties bij een vechtscheiding. Een rechter kan bijvoorbeeld tegen een vader zeggen dat hij niet langer alimentatie hoeft te betalen om de moeder te bewegen mee te werken aan een omgangsregeling. “De kans bestaat dat de moeder zegt dat het kind bijvoorbeeld niet mee kan met het schoolreisje omdat papa de alimentatie niet betaalt.” vertelt Koppejan-Luitze.
“Het komt voor dat deze kinderen hun ouders slaan”, zegt Koppejan-Luitze. Toch zeggen sommige advocaten dat ouderonthechting wel meevalt want na een scheiding zijn alle kinderen boos. “Dat klopt”, zegt Koppejan-Luitze, “alleen blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat bij ouderonthechting het kind steeds bozer wordt terwijl de boosheid bij kinderen in een normale scheiding steeds minder wordt.”
Er zijn ook minder opvallende gevolgen op de korte termijn voor het kind. Zo kunnen kinderen zich verdrietig voelen, angstig zijn of slecht slapen, zoals in de film ‘Papa’. Een ouder stuurt het kind dan naar een hulpverlener. Koppejan-Luitze merkt daarbij op: “Onderzoek laat zien dat geen enkele behandeling voor het kind zal helpen als deze alleen gericht is op het kind. Het zijn de onderlinge relaties binnen het gezin die zijn verstoord. Daar moet de behandeling op gericht zijn.”
Volwassenen die in hun kindertijd de band met een van hun ouders hebben verbroken, ervaren hier soms ernstige gevolgen van. Ze hebben onder andere weinig zelfvertrouwen en kunnen slecht omgaan met relatieproblemen. Ze kunnen depressief of angstig worden en ze krijgen vaker problemen met alcohol en drugs. “En uiteindelijk blijkt dat in de loop van de tijd juist het contact wordt verbroken met de ouder die hen manipuleerde om het contact met de andere ouder te verbreken toen ze nog klein waren”, vertelt Koppejan-Luitze.
Er is hoop volgens Koppejan-Luitze: “Als we vroeg kunnen ingrijpen, is ouderonthechting te voorkomen.” Zij ziet hier een rol weggelegd voor mensen in de omgeving van het kind zoals een oom of buurvrouw die een ambassadeur kan zijn voor het kind. Deze ambassadeur kan de ouders wijzen op hun gedrag dat mogelijk een wig slaat tussen het kind en een ouder.
Een probleem is volgens Koppejan-Luitze dat hier bewustwording voor nodig is binnen onze maatschappij: “Ik ben dankbaar en trots dat ik gevraagd ben om als expert ouderonthechting deel te nemen aan het platform Scheiden zonder Schade van André Rouvoet.” Dit platform houdt zich onder andere bezig met ouderonthechting en ontwikkelt onder andere een publiekscampagne. Koppejan-Luitze besluit: “Ik zal me blijven inzetten tot ouderonthechting de wereld uit is, dan pas ga ik echt met pensioen.”
